Mô tả
Aristotle và Hàn Phi Tử Con người chính trị và thể chế chính trị
Aristotle (384 – 322 TCN) là nhà triết học, nhà tư tưởng vĩ đại thời kỳ cổ đại Hy Lạp. Ông được xem là “người sáng lập ra khoa học chính trị” và chính trị học – khoa học chuyên nghiên cứu về quyền lực, chính thể, tổ chức và hoạt động của nhà nước. Ông đã dành gần hết cuộc đời mình để khảo cứu các thành bang (polis) và Hiến pháp Aten để rút ra những kết luận khoa học mà tầm vóc của nó không chỉ dừng lại ở đương thời.
Ông cho rằng con người là một sinh vật xã hội (động vật chính trị). Con người chính trị tức là công dân của một nhà nước và được đặc trưng ở khả năng lập luận có lý lẽ (logos) và hành động có hợp tác (praxis). Khả năng lập luận hợp lý cho phép con người thể hiện được những điều mà không một con vật nào có thể làm được, nhờ khả năng này con người có thể phân biệt được đúng – sai, thiện – ác, chính đáng – bất chính, công bằng – bất công. Đó chính là cơ sở để con người có thể hiệp tác và liên kết với nhau nhằm xây dựng các thể chế chính trị mà cơ bản nhất là gia đình và các thành bang (polis).
Dưới con mắt của Aristotle, mọi công dân có đạo đức đều có quyền cai trị. Tuy nhiên, ông quan niệm rằng con người chính trị lý tưởng chỉ giới hạn ở những pháp quan và những ông vua thông thái, đó là những người có phẩm chất đạo đức ưu việt, vượt lên trên tất cả những người khác, có trí tuệ và kỹ năng lãnh đạo, dẫn dắt đám đông quần chúng. Những người nô lệ không có chỗ đứng trong thể chế chính trị, họ chỉ được coi là những “công cụ” và dành cho các công việc “hèn hạ”.
Hàn Phi Tử (-280-233) – cha đẻ của học thuyết pháp trị phương Đông – lại phân tích con người chính trị qua hai nhân vật có mối liên hệ không thể tách rời là kẻ bề tôi và bậc quân vương. Cũng giống như Aristotle, Hàn Phi không coi dân đen – nhân dân lao động – là con người chính trị. Họ chỉ là người cày cuốc và chiến đấu cho nhà vua mà thôi.
Trong tư tưởng chính trị của Hàn Phi, nhà vua có tư cách của một nhà chính trị cầm quyền tối cao. Nhân vật này đòi hỏi phải hội tụ những phẩm chất ưu tú của một nhà lãnh đạo, nắm vững nghệ thuật sử dụng và duy trì quyền lực. Một trong những tiêu chí để đánh giá ông vua giỏi là khả năng “hư tĩnh vô vi”, có nghĩa là không để lộ tài trí của mình (qua suy nghĩ và hành động) nhằm mục đích tạo uy quyền đối với quần thần và bảo vệ ngai vàng cho chính mình.
Trong khi đó, Hàn Phi quan niệm bề tôi là con người chính trị bị động, đầy toan tính và mạo hiểm. Đó hầu hết là những kẻ có bản tính tàn ác, vị kỷ, háo lợi, luôn sẵn sàng bị tha hoá. Họ luôn mâu thuẫn với vua, quý tộc và mâu thuẫn lẫn nhau, luôn tìm cách đối phó, chống đối nhà vua (chủ yếu là ngầm ngầm, bằng sự nguỵ trang cực kỳ khôn khéo).
Theo cách so sánh đầy chủ ý của các tác giả cuốn sách, nếu ví cả xã hội Trung Hoa phong kiến như “một cánh đồng nóng bỏng với hàng chục tổ kiến lửa” thì trong đó “những con kiến chúa và bầy kiến quân đều thâm hiểm, hiếu chiến, đề phòng, nghi kỵ và sẵn sàng thủ tiêu lẫn nhau”. Chính sự đấu tranh liên tục và dai dẳng giữa hai nhân vật chính trị này đã làm nên nét đặc sắc và độc đáo trong tư tưởng chính trị của Hàn Phi.
[/chitiet]
Đánh giá
Chưa có đánh giá nào.